นโยบายและแผนสิ่งแวดล้อมเป็นเครื่องมือสำคัญในการบริหารงานของภาครัฐและภาคส่วนต่างๆ  ให้มีทิศทางและเป้าหมายที่ชัดเจนร่วมกัน โดยมีการจัดทำแผนงานหรือแผนปฏิบัติการเพื่อถ่ายทอดนโยบายฯ ไปสู่การปฏิบัติให้เป็นรูปธรรม  ซึ่งจำเป็นต้องทำการติดตามและประเมินผล  เพื่อสะท้อนให้เห็นถึงความก้าวหน้า ผลสำเร็จ ปัญหาอุปสรรคในการดำเนินงานเป็นระยะ ๆ รวมถึงเพื่อการพัฒนางานระยะต่อไป

TEI ในฐานะองค์กรไม่แสวงหาผลกำไรที่ยึดมั่นความเป็นกลาง มีบทบาทสำคัญในการศึกษาและเสนอนโยบายรวมทั้งได้รับมอบหมายให้การติดตามและประเมินผลนโยบายและแผนสิ่งแวดล้อมต่าง ๆ ของประเทศ
 

• จัดทำแผนแม่บทการจัดการลุ่มน้ำภาคกลาง แนวทางการบริหารจัดการของเสียของประเทศไทย การจัดทำแผนแม่บทบริหารจัดการมลพิษทางน้ำ การจัดทำยุทธศาสตร์ชาติด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การพัฒนาตัวชี้วัดการพัฒนาอย่างยั่งยืนของประเทศไทย แผนแม่บทการพัฒนาสิ่งแวดล้อมการเคหะแห่งชาติ เป็นต้น
• จัดเตรียมรายงานสถานการณ์คุณภาพสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2538, 2557, 2560 และ 2561  รายงานแห่งชาติว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ ฉบับที่ 6 นำไปสู่การจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายในการด้านต่าง ๆ
• ติดตามและประเมินผลการดำเนินงานเขตควบคุมมลพิษ พื้นที่คุ้มครองสิ่งแวดล้อม แผนจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อม แผนแม่บทบูรณาการจัดการความหลากหลายทางชีวภาพ เป็นต้น

ทิศทางการพัฒนาของประชาคมโลกและของประเทศไทยได้มุ่งสู่ทิศทางการเติบโตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม  และเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งมุ่งรักษาสมดุลของการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ทำให้การกำหนดนโยบายและแผนการพัฒนาประเทศต้องให้ความสำคัญและเชื่อมโยงประเด็นการพัฒนาต่าง ๆ มากขึ้นในอนาคต พร้อมการติดตามและประเมินผลอย่างเป็นระบบ บนฐานข้อมูลและการมีส่วนร่วม